Αρχική / Γαστρικός Δακτύλιος / Συχνές Ερωτήσεις για τον Γαστρικό Δακτύλιο μετά την επέμβαση
- Πόσο βάρος θα χάσω με το γαστρικό δακτύλιο;
- Πόσο γρήγορα θα χάσω τα κιλά με το γαστρικό δακτύλιο;
- Μπορεί να μη χάσω κιλά;
- Τι πρέπει να κάνω για να πετύχω την καλύτερη δυνατή απώλεια κιλών;
- Θα έχω πολλούς εμέτους μετά την επέμβαση;
- Μετά την επέμβαση τοποθέτησης γαστρικού δακτυλίου πόσο συχνά χρειάζεται να βλέπω το γιατρό; είναι απαραίτητο;
- Πως ξέρω ότι ο δακτύλιος ρυθμίστηκε επαρκώς;
- Μπορεί ο δακτύλιος να ρυθμιστεί τόσο ώστε να είναι πολύ σφιχτός; Αν ναι, πως θα το ξέρω;
- Γιατί αισθάνομαι πιο σφιχτό το δακτύλιο το πρωί από ότι το βράδυ;
- Ο γαστρικός δακτύλιος περιορίζει τη σωματική δραστηριότητα;
- Συνήθως τι επιπλοκές παρουσιάζονται;Χρειάζεται να προσέχω κάτι με τη βαλβίδα(port) κάτω από το δέρμα;
- Μπορεί ο δακτύλιος να αφαιρεθεί; Xρειάζεται να αφαιρεθεί;
- Θα χρειαστώ πλαστική χειρουργική όταν θα χάσω τα κιλά μου;
- Θα έχω το αίσθημα πείνας μετά την τοποθέτηση δακτυλίου;
- Τι θα συμβεί αν είμαι άρρωστος από κάποια άλλη αιτία ή αν για κάποιο λόγο έχω πολλούς εμέτους πχ γαστρεντερίτιδα;
- Μπορεί ο γαστρικός δακτύλιος να συνδυαστεί και με άλλη επέμβαση;
- Τι γίνεται σε περίπτωση εγκυμοσύνης;
- Θα χρειαστεί να παίρνω βιταμίνες;
- Θα έχω πρόβλημα με χάπια που παίρνω καθημερινά;
- Τι κάνω σε περίπτωση που βγω έξω για φαγητό;
- Θα έχω δυσκοιλιότητα μετά την επέμβαση;
- Μπορώ να πίνω αλκοόλ;
- Παχαίνει το βραδυνό φαγητό;
- Τα προϊόντα light είναι ακίνδυνα;
- Μπορώ να πίνω πράσινο τσάι, Θα βοηθήσει το μεταβολισμό μου;
- Τι είναι η σπιρουλίνα; Χρειάζεται να παίρνω;
- Πόσο συχνά πρέπει να ζυγίζομαι;
- Θα χρειαστώ ψυχολογική υποστήριξη;
- Με το γαστρικό δακτύλιο χάνω μόνο λίπος ή και μυϊκή μάζα;
- Ποιες είναι οι κυριότερες διατροφικές συνήθειες που πρέπει να αποκτήσω μετά την τοποθέτηση γαστρικού δακτυλίου;
Ε: Πόσο βάρος θα χάσω με το γαστρικό δακτύλιο;
A: Η απώλεια βάρους ποικίλει από ασθενή σε ασθενή και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ο δακτύλιος θα πρέπει να τοποθετηθεί σωστά και σημαντικό ρόλο παίζει η εμπειρία του χειρουργού. Σημαντικό ρόλο επίσης παίζει η συμμόρφωση με τους νέους κανόνες διατροφής. Η τοποθέτηση του δακτυλίου από το χειρουργό δεν σημαίνει την αυτόματη απώλεια κιλών χωρίς καμία προσπάθεια. Καλό είναι να καθορίσουμε από την αρχή στόχους που μπορούμε να πετύχουμε. Απώλεια βάρους 1-1,5 κιλό την εβδομάδα τον πρώτο χρόνο μετά την επέμβαση είναι εφικτός στόχος. Δώδεκα με 18 μήνες μετά την επέμβαση ο ρυθμός απώλειας βάρους μειώνεται. Τα κιλά πρέπει να χάνονται προοδευτικά. Η γρήγορη απώλεια κιλών μπορεί να προκαλέσει προβλήματα υγείας. Ο κύριος στόχος είναι η απώλεια βάρους να προλαμβάνει ή να βελτιώνει προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την παχυσαρκία.
Oι ασθενείς μας κατά μέσο όρο έχουν να χάσουν 55-60 κιλά. Στο τέλος των 3 ετών κατά μέσο όρο χάνονται τα 2/3 των 55-60 επιπλέον κιλών που έχεις. Αν έχεις λιγότερα κιλά να χάσεις τότε η συνολική απώλεια θα είναι επίσης λιγότερη αλλά σαν ποσοστό μεγαλύτερη. Ο στόχος είναι είναι να έχουμε τέτοια απώλεια ώστε να μην κινδυνεύει η υγεία σου από την παχυσαρκία και αν υπάρχουν προβλήματα σχετιζόμενα με την παχυσαρκία αυτά να βελτιωθούν ή να υποχωρήσουν εντελώς. Έτσι πρώτος στόχος θα πρέπει να είναι η απώλεια των 2/3 ή 65% του πλεονάζοντος βάρους. Εάν πετύχεις αυτό το στόχο, ο επόμενος στόχος θα είναι να διατηρήσουμε το βάρος σε τέτοια επίπεδα ώστε ο ΔΜΣ(Δείκτης Μάζας Σώματος, ΒΜΙ) να είναι περίπου 27.
Ε: Πόσο γρήγορα θα χάσω τα κιλά με το γαστρικό δακτύλιο;
A: Η απώλεια βάρους με το γαστρικό δακτύλιο είναι προoδευτική και γίνεται σε διάστημα 3-4 ετών. Κατά μέσο όρο τον 1ο χρόνο από την επέμβαση θα χαθούν τα μισά από τα κιλά που έχεις να χάσεις και τα υπόλοιπα 2-3 χρόνια η απώλεια θα έχει πιο αργό ρυθμό. Σε άλλες επεμβάσεις, όπως το γαστρικό μανίκι, η απώλεια είναι ταχύτερη τον 1ο χρόνο και στη συνέχεια κάποια κιλά ξαναμπαίνουν επειδή μεγαλώνει η χωρητικότητα του στομάχου. Μετά από μια επέμβαση όπου κόβεται το στομάχι η πρόσληψη τροφής περιορίζεται πάρα πολύ. Αυτό έχει σαν συνέπεια τη γρήγορη απώλεια βάρους και φυσικά τη μεγάλη απώλεια μυϊκής μάζας. Μετά το 1ο έτος σταθεροποιείται η απώλεια βάρους και στα επόμενα 2-3 έτη αρχίζουμε να ξαναβάζουμε κιλά. Το πρόβλημα με αυτή την επέμβαση είναι ότι δεν μπορούμε να παρέμβουμε μόλις το στομάχι αρχίσει να μεγαλώνει. Με το γαστρικό δακτύλιο κάποιοι θα χάσουν γρήγορα κιλά(περίπου 10% των ασθενών μας). Σκοπός μας δεν είναι να έχουμε το δακτύλιο πολύ σφιχτό από την αρχή, να κάνεις εμέτους και να πετύχουμε μια γρήγορη απώλεια κιλών. Ξέρουμε ότι η γρήγορη απώλεια κιλών δεν είναι καλό για τον οργανισμό μας. Επιπλέον οφείλεται στο ότι δεν μπορείς να φας(το στομάχι σου δεν μπορεί να δεχτεί πολύ φαγητό) και όχι στο ότι μαθαίνεις να τρως σωστά. Αν ο δακτύλιος είναι σφιχτός θα χάσεις γρήγορα κάποια κιλά. Αυτό θα οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στο δακτύλιο. Αν για κάποιο λόγο πρέπει να χαλαρώσουμε για λίγο το δακτύλιο(πόνος στο στομάχι, γαστρεντερίτιδα) τότε τα κιλά θα ξαναμπούν γιατί δεν θα έχεις κανένα περιορισμό και επιπλέον δεν έχεις προσπαθήσει να αλλάξεις κάποιες από τις κακές συνήθειες. Βασίστηκες μόνο στο πολύ σφιχτό δακτύλιο.
Κατά μέσο όρο οι ασθενείς μας έχουν ΔΜΣ 45. Αν είσαι κοντά σε αυτά τα επίπεδα υπολόγισε ότι θα χάσεις τα μισά από τα επιπλέον κιλά στον πρώτο χρόνο. Για να το πετύχεις αυτό χρειάζεται να χάνεις περίπου 1 κιλό την εβδομάδα τους πρώτους 6 μήνες και 0.5 κιλό την εβδομάδα τους επόμενους 12 μήνες. Αυτός ο ρυθμός εξαρτάται και από τον αρχικό ΔΜΣ. Αν για παράδειγμα ο ΔΜΣ είναι μεγαλύτερος του 55 τότε περιμένουμε στην αρχή να χάνονται πιο πολλά κιλά και φυσικά θα μας πάρει περισσότερα χρόνια για να φτάσουμε στον επιθυμητό στόχο.Σε περίπτωση δε που ο ΔΜΣ είναι χαμηλός(μεταξύ 35-40) τότε περιμένουμε να χάνεις λιγότερα κιλά κάθε μήνα. Θα δεις ότι μερικές εβδομάδες είναι εύκολο να πετύχεις το στόχο ενώ άλλες φορές παρότι κάνεις όλα όσα πρέπει δεν χάνεις κιλά. Δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Ο οργανισμός έχει μάθει να αμύνεται μόνο όταν χάνονται κιλά, ενώ δεν διαθέτει κανένα μηχανισμό άμυνας όταν αυξάνεται το βάρος. Μας ενδιαφέρει η συνολική εικόνα και τι απώλεια συνολική έχεις σε διάστημα μηνών.
Ε: Μπορεί να μη χάσω κιλά;
A: Από τους ασθενείς μας το 20% περίπου δεν χάνει κιλά ή επανακτά σημαντικό μέρος του απωλεσθέντος βάρους. Ο κυριότερος λόγος είναι η μη τακτική προσέλευση στην κλινική. Ανά τακτά χρονικά διαστήματα ελέγχουμε ποιοι δεν έχουν καλή απώλεια κιλών ή δεν έρχονται τακτικά στην κλινική και φροντίζουμε τηλεφωνικώς να υπενθυμίσουμε την υποχρέωση της τακτικής παρακολούθησης. Κάποιοι απογοητεύονται από το αρχικό αποτέλεσμα και τα παρατάνε. Δεν έρχονται στην κλινική για παρακολούθηση, επιστρέφουν στις παλιές διατροφικές συνήθειες, σταματούν τη φυσική δραστηριότητα, τρώνε πολλά γλυκά, πίνουν αλκοόλ με αποτέλεσμα μερικές φορές να φθάνουν να έχουν περισσότερα κιλά από ότι όταν κάναμε το χειρουργείο. Αυτό ευτυχώς συμβαίνει πολύ σπάνια. Αυτό που σε όλους είναι δυσάρεστο είναι να κάνεις όλα όσα πρέπει και τα κιλά να μη χάνονται ή να μη χάνονται με το ρυθμό που θα θέλαμε. Γιατί συμβαίνει κάποιοι να μη χάνουν δεν γνωρίζουμε. Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να ελέγξουμε το δακτύλιο, τις διατροφικές σου συνήθειες σε συνεργασία με τη διαιτολόγο, αν υπάρχουν ορμονικά ή ψυχολογικά προβλήματα και το βαθμό της φυσικής σου δραστηριότητας.
Κάποιοι ασθενείς αποτυγχάνουν να χάσουν βάρος ή μετά από μια αρχικά επιτυχημένη πρόοδο σταματούν να χάνουν ή ακόμη χειρότερα βάζουν κιλά ή παιδεύονται να διατηρήσουν το βάρος τους. Αυτό μπορεί να συμβαίνει για τους εξής λόγους:
- Δεν έχουν αλλάξει τις ανθυγιεινές συνήθειες τους
- Συνεχίζουν να κάνουν ότι έκαναν πριν το χειρουργείο
- Επειδή νιώθουν ανασφαλείς με την αλλαγή στο βάρος και την εικόνα του σώματος
Ε: Τι πρέπει να κάνω για να πετύχω την καλύτερη δυνατή απώλεια κιλών;
A: Το καλύτερο αποτέλεσμα θα επιτευχθεί μόνο αν υπάρχει πολύ καλή συνεργασία ανάμεσα στο χειρουργό και σε σένα. Ο χειρουργός έχει τις δικές του υποχρεώσεις και εσύ τις δικές σου. Ο χειρουργός χρειάζεται να κάνει 3 πράγματα :
- να τοποθετήσει το γαστρικό δακτύλιο σωστά και με ασφάλεια,
- να παρακολουθεί μετεγχειρητικά τον ασθενή,
- να εκπαιδεύσει σωστά τον ασθενή
Ο ασθενής από την πλευρά του θα πρέπει να κάνει τα εξής:
- να ακολουθεί τους κανόνες σχετικά με το φαγητό
- να ακολουθεί τους κανόνες σχετικά με την κίνηση και τη φυσική δραστηριότητα
- να ακολουθεί τις οδηγίες σχετικά με την μετεγχειρητική παρακολούθηση
Να θυμάσαι ότι όλη η προσπάθεια που θα κάνουμε είναι σαν ένα τρίποδο σκαμνί που στηρίζεται σε σένα στο χειρουργό και στο δακτύλιο. Αν ένα από τα 3 πόδια σπάσει το σκαμνί θα πέσει.
Ε: Θα έχω πολλούς εμέτους μετά την επέμβαση;
Α: Ο γαστρικός δακτύλιος περιορίζει την πρόσληψη τροφής. Εάν παρουσιάζεις εμέτους συχνά και σε καθημερινή βάση τότε ή δεν μασάς καλά το φαγητό ή δεν ακολουθείς σωστά τους διαιτητικούς κανόνες. Είναι όμως πιθανό να υπάρχει πρόβλημα με την τοποθέτηση του δακτυλίου για αυτό το λόγο χρειάζεται να ενημερωθεί ο γιατρός. Ο έμετος θα πρέπει να αποφεύγεται όσο είναι δυνατόν. Μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση(διάταση) του μικρού στομάχου πάνω από το δακτύλιο ή ακόμα να προκαλέσει γλίστρημα του στομάχου διαμέσου του δακτυλίου το οποίο μειώνει την αποτελεσματικότητα του δακτυλίου και συνήθως απαιτεί επανεπέμβαση για να διορθωθεί.
Ε: Μετά την επέμβαση τοποθέτησης γαστρικού δακτυλίου πόσο συχνά χρειάζεται να βλέπω το γιατρό; είναι απαραίτητο;
A: Oι επισκέψεις θα πρέπει να γίνονται κάθε μήνα τον 1ο χρόνο μετά την επέμβαση και κάθε 2 μήνες το 2ο χρόνο. Ασθενείς που επισκέπτονται τακτικά το γιατρό τους χάνουν διπλάσια κιλά σε σχέση με αυτούς που δεν προσέρχονται τακτικά. Στη διάρκεια αυτών των επισκέψεων γίνεται ρύθμιση του δακτυλίου, συζητιούνται και αναγνωρίζονται έγκαιρα διάφορα προβλήματα και τροποποιείται η διατροφή. Υπάρχουν ασθενείς που χάνουν εύκολα κιλά και ίσως δεν είναι τελείως απαραίτητο να επισκέπτονται το γιατρό τους κάθε μήνα εκτός εάν παρουσιάζουν κάποιο πρόβλημα(πόνος, συχνοί έμετοι). Ο δακτύλιος χρειάζεται ρύθμιση όταν:
- Δεν έχει παρατηρηθεί απώλεια βάρους τις τελευταίες 3 εβδομάδες
- Υπάρχει αυξημένη όρεξη
- Υπάρχει αίσθημα πείνας 4 ώρες μετά το τελευταίο γεύμα
- Μπορεί κανείς να τρώει περισσότερο φαγητό από ότι συνήθως
- Μπορεί να τρώει πολλά ενδιάμεσα γεύματα(σνακ)
- Μπορεί να τρώει τροφές που πριν δεν μπορούσε(πχ ψωμί, λαχανικά με ίνες)
Ε: Πως ξέρω ότι ο δακτύλιος ρυθμίστηκε επαρκώς;
A: Τρία μικρά γεύματα την ημέρα θα πρέπει να ικανοποιούν το αίσθημα της πείνας και παράλληλα να έχουν σαν αποτέλεσμα απώλεια βάρους ½-1 κιλό την εβδομάδα. Ο γαστρικός δακτύλιος βοηθά να τρώμε λιγότερο αφενός μεν περιορίζοντας την ποσότητα του φαγητού που χωράει στο πάνω τμήμα του στομάχου αφετέρου δε επιβραδύνοντας τη διέλευση αυτής της τροφής στο κάτω τμήμα του στομάχου όπου γίνεται η πέψη της τροφής. Με την κατάλληλη επιλογή τροφής και μασώντας την σωστά δεν θα πρέπει να νιώθεις πείνα ούτε ότι στερείσαι τροφής.
Ε: Μπορεί ο δακτύλιος να ρυθμιστεί τόσο ώστε να είναι πολύ σφιχτός; Αν ναι, πως θα το ξέρω;
A: Είναι δυνατόν να εισαχθεί περισσότερο φυσιολογικός ορός από όσο χρειάζεται. Ο πολύ σφιχτός δακτύλιος δεν είναι πάντα ότι καλύτερο. Ενδείξεις ότι ο δακτύλιος είναι πολύ σφιχτός:
- Δυσκολία να καταπιούμε το φαγητό ή ακόμη και το σάλιο
- Αναγωγή φαγητού(το φαγητό που μασάμε καλά, το καταπίνουμε και βγαίνει με πολύ μικρή προσπάθεια, δηλ μηρυκασμός)
- Ξύπνημα στη διάρκεια της νύχτας λόγω βήχα ή εμέτου
- Συχνή παλινδρόμηση και αίσθημα οπισθοστερνικού καψίματος.
Εάν παρουσιαστεί κάτι από τα ανωτέρω θα πρέπει να επικοινωνήσεις αμέσως με το γιατρό για να αφαιρεθεί μικρή ποσότητα υγρού από το δακτύλιο.
Ε: Γιατί αισθάνομαι πιο σφιχτό το δακτύλιο το πρωί από ότι το βράδυ;
A: Ο οισοφάγος όταν δεν χρησιμοποιείται για μεγάλο χρονικό διάστημα κρυώνει, γίνεται δύσκαμπτος και το φαγητό περνάει δύσκολα. Καλύτερα είναι να αρχίζουμε με ένα ζεστό ρόφημα. Ο οισοφάγος αρχίζει να συσπάται, ζεσταίνεται, μαλακώνει και το φαγητό περνά πιο εύκολα. Παρόμοια κατάσταση μπορεί να βιώσουμε εάν στη διάρκεια της ημέρας αφήνουμε μεγάλα μεσοδιαστήματα ανάμεσα στα γεύματα. Εάν συμβεί κάτι τέτοιο πάντα θα πρέπει να ξεκινάμε το γεύμα με κάτι υγρό κατά προτίμηση ζεστό. Μερικές γυναίκες αναφέρουν ότι στη διάρκεια της περιόδου αισθάνονται το δακτύλιο πιο σφιχτό. Σε περίπτωση κατάποσης αμάσητης τροφής είναι δυνατόν το στομάχι να ερεθιστεί τοπικά και λόγω οιδήματος ο δακτύλιος να γίνει πιο σφιχτός. Σε αυτή την περίπτωση πίνουμε μόνο υγρά για 2-3 ημέρες και το πιθανότερο είναι η κατάσταση να βελτιωθεί. Εάν επιμένει θα πρέπει ο γιατρός να βγάλει μικρή ποσότητα υγρού για να ανακουφιστεί το στομάχι.
Ε: Ο γαστρικός δακτύλιος περιορίζει τη σωματική δραστηριότητα;
A: Ο γαστρικός δακτύλιος δεν εμποδίζει καθόλου οποιαδήποτε σωματική δραστηριότητα (περπάτημα, αερόμπικ, διατάσεις, όργανα γυμναστικής, power plate). Aπό τη στιγμή που δεν πονά κανείς μετά την επέμβαση μπορεί και επιβάλλεται να επιδοθεί σε οποιαδήποτε αθλητική δραστηριότητα. Η άσκηση αυξάνει τις καύσεις, βελτιώνει τη διάθεση μας και βοηθά να χάνονται τα κιλά πιο εύκολα και το πιο σημαντικό βοηθά στο να διατηρείται η απώλεια των κιλών. Μισή ώρα με 45 λεπτά αθλητικής δραστηριότητας 3-4 φορές την εβδομάδα είναι αρκετός χρόνος για να διατηρήσουμε τη φόρμα μας. Οι πολλές επαναλήψεις στους κοιλιακού καλό είναι να αποφεύγονται γιατί μπορεί να προκαλέσουν πόνο. Σε περίπτωση χρήσης της συσκευής power plate θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση ιμάντα γύρω από την κοιλιά.
Ε: Συνήθως τι επιπλοκές παρουσιάζονται; Χρειάζεται να προσέχω κάτι με τη βαλβίδα(port) κάτω από το δέρμα;
A:Ο δακτύλιος παχυσαρκίας, όταν γίνεται σε εξειδικευμένο κέντρο για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, είναι μια επέμβαση χαμηλής νοσηρότητας. Σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις έχουν αναφερθεί θάνατοι μετά την επέμβαση. Η συχνότητα είναι 1 ασθενής για κάθε 2000-3000 επεμβάσεις και συνήθως οφείλεται σε έμφραγμα ή θρομβοεμβολικά επεισόδια. Στη συνέχεια, μεγάλη σημασία για την αποφυγή επιπλοκών έχει η συμμόρφωση του ασθενούς με τις οδηγίες, Εαν κάποιος τρώει γρήγορα,λαίμαργα, χωρίς να μασήσει καλά το φαγητό υπάρχει πιθανότητα να προκληθεί εμετός. Ο εμετός μπορεί να προκαλέσει πόνο και όταν γίνεται συχνά μπορεί να οδηγήσει σε διολίσθηση του δακτυλίου(συχνότητα 2-5%). Στην περίπτωση αυτή χρειάζεται δεύτερη επέμβαση για να διορθωθεί η θέση του δακτυλίου. Σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις είναι δυνατόν ο δακτύλιος να επιμολυνθεί(0.2%) ή να προκαλέσει διάβρωση του στομάχου(συχνότητα 1%). Και στις δυο περιπτώσεις ο δακτύλιος αφαιρείται και επανατοποθετείται 3-4 μήνες αργότερα.
Δεν υπάρχουν κάποιοι ιδιαίτεροι περιορισμοί σχετικά με τη βαλβίδα. Τοποθετείται κάτω από το δέρμα, μέσα στο λίπος του πρόσθιου κοιλιακού τοιχώματος και μόλις κλείσουν οι πληγές λογικά δεν θα πρέπει να προκαλεί καμία ενόχληση ή πόνο ή να περιορίζει τη φυσική δραστηριότητα. Ενδεχομένως σε κάποιες περιπτώσεις όταν κοιμόμαστε μπρούμυτα να προκαλείται ήπια ενόχληση το πρωί. Παρόμοια ενόχληση μπορεί να συμβεί και όταν κάποιος εργάζεται σε γραφείο και ακουμπά η βαλβίδα σε σκληρή επιφάνεια. Σε περίπτωση χτυπήματος τοπικά συνήθως δεν προκαλείται κανένα πρόβλημα. Όταν χαθούν πολλά κιλά η βαλβίδα μπορεί να προβάλει περισσότερο και να προκαλεί αισθητικό πρόβλημα. Αυτό είναι δυνατόν να διορθωθεί με τοπική αναισθησία. Εάν πονά επίμονα πολύ το σημείο που βρίσκεται η βαλβίδα και ιδιαίτερα εάν κοκκινίσει θα πρέπει να επικοινωνήσεις αμέσως με το γιατρό.
Ε: Μπορεί ο δακτύλιος να αφαιρεθεί; Xρειάζεται να αφαιρεθεί;
A: Ο δακτύλιος μπορεί να αφαιρεθεί ανά πάσα στιγμή, βγαίνει λαπαροσκοπικά, η διάρκεια της επέμβασης είναι περίπου 30-45 λεπτά και τις περισσότερες φορές μπορούμε να επιστρέψουμε σπίτι την ίδια ημέρα. Μετά την αφαίρεση του δακτυλίου το στομάχι επανακτά το αρχικό του σχήμα και η πιθανότητα να ξαναμπούν τα κιλά είναι πολύ μεγάλη. Για αυτό πριν αποφασίσουμε να τον αφαιρέσουμε θα πρέπει να έχουμε αποκτήσει συνήθειες διατροφικές και τρόπο ζωής που να αποκλείουν την περίπτωση να ξαναβάλουμε κιλά. Εφόσον δεν ενοχλεί ο δακτύλιος μπορεί να παραμείνει στη θέση του για πολλά χρόνια, περισσότερα από 10-15. Σε περίπτωση απώλειας όλων των επιπλέον κιλών ή ικανοποιητικής απώλειας κιλών ο δακτύλιος μπορεί να χαλαρώσει αφαιρώντας λίγο από το υγρό. Εφόσον διατηρούνται τα κιλά η διαδικασία μπορεί να επαναληφθεί μετά από 3-6 μήνες. Εάν ο δακτύλιος παραμένει χαλαρός για πολύ καιρό(1-2 χρόνια) και δεν ξαναμπαίνουν τα κιλά το πιο πιθανό είναι ότι έχουμε αλλάξει τρόπο ζωής, προσέχουμε τη διατροφή μας, γυμναζόμαστε τακτικά και τότε μπορούμε άφοβα να συζητήσουμε με το γιατρό το ενδεχόμενο αφαίρεσης του δακτυλίου.
Ε: Θα χρειαστώ πλαστική χειρουργική όταν θα χάσω τα κιλά μου;
A: Τις περισσότερες φορές δεν χρειάζεται. Σε γενικές γραμμές η πλαστική δεν θα πρέπει να σε απασχολεί για 1-2 χρόνια μετά την επέμβαση τοποθέτησης του δακτυλίου. Είναι δυνατόν το δέρμα να έχει διατηρήσει αρκετή ελαστικότητα και να μην χαλαρώσει ιδιαίτερα μετά την απώλεια βάρους. Για αυτό χρειάζεται να περιμένουμε λίγο μέχρι να προσαρμοστεί το δέρμα στα νέα δεδομένα των κιλών μας. Σε περίπτωση που υπάρχει κρεμάμενη κοιλιά από την αρχή η πιθανότητα να αποκατασταθεί είναι μηδενική και το πλέον σίγουρο είναι ότι θα χρειαστεί κοιλιοπλαστική μόλις χαθούν τα περισσότερα από τα επιπλέον κιλά.
Ε: Θα έχω το αίσθημα πείνας μετά την τοποθέτηση δακτυλίου;
A: Ο γαστρικός δακτύλιος σε κάνει να τρως λιγότερο και να αισθάνεσαι χορτάτος με 2 τρόπους: περιορίζοντας την ποσότητα του φαγητού που χωράει στο πάνω τμήμα του στομάχου και επιβραδύνοντας τη διέλευση αυτής της τροφής στο κάτω τμήμα του στομάχου. Μετά τη λήψη μικρής ποσότητας τροφής, η οποία ποικίλει από άτομο σε άτομο, θα πρέπει να αισθάνεσαι χορτάτος εφόσον ο δακτύλιος είναι σωστά ρυθμισμένος. Είναι πολύ σημαντικό να ακολουθείς τις οδηγίες(μικρές μπουκιές, καλό μάσημα , τρώμε αργά) και να επιλέγεις τις σωστές τροφές. Να θυμάσαι ότι ο δακτύλιος είναι ένα εργαλείο που θα σε βοηθήσει να αλλάξεις τη συμπεριφορά σου και τη σχέση σου με το φαγητό.
Ε: Τι θα συμβεί αν είμαι άρρωστος από κάποια άλλη αιτία ή αν για κάποιο λόγο έχω πολλούς εμέτους πχ γαστρεντερίτιδα;
A: Ένα από τα πλεονεκτήματα του γαστρικού δακτυλίου είναι ότι μπορούμε να τον ρυθμίσουμε. Εάν στη διάρκεια της ασθένειας χρειάζεσαι περισσότερη τροφή τότε ο δακτύλιος μπορεί να χαλαρώσει και μετά το πέρας της ανάρρωσης τον ξανακλείνουμε. Σε περίπτωση γαστρεντερίτιδας οι έμετοι διαρκούν πολύ λίγο και συνήθως δεν δημιουργούν πρόβλημα. Καλό είναι να ενημερωθεί ο γιατρός και αυτός θα κρίνει αν χρειάζεται να χαλαρώσει ο δακτύλιος.
Ε: Μπορεί ο γαστρικός δακτύλιος να συνδυαστεί και με άλλη επέμβαση;
A: Ναι, μπορεί να συνδυαστεί με άλλες επεμβάσεις που μπορούν να γίνουν λαπαροσκοπικά όπως αφαίρεση χολής, αφαίρεση κύστης ωοθήκης, πλαστική βουβωνοκήλης ή ομφαλοκήλης. Εάν υπάρχει σημαντικού βαθμού διαφραγματοκήλη τότε ο δακτύλιος συνδυάζεται με πλαστική της διαφραγματοκήλης. Σε ορισμένους ασθενείς ο δακτύλιος μπορεί να συνδυαστεί με κοιλιοπλαστική.
Ε: Τι γίνεται σε περίπτωση εγκυμοσύνης;
A: Η πιθανότητα εγκυμοσύνης αυξάνεται καθώς χάνουμε κιλά επειδή ο κύκλος γίνεται πιο ομαλός. Καλό είναι να περιμένουμε να χαθεί σημαντικό τμήμα των επιπλέον κιλών και στη συνέχεια να προγραμματιστεί η εγκυμοσύνη. Σε περίπτωση εγκυμοσύνης ο δακτύλιος μπορεί να χαλαρώσει μετά τον 5ο-6ο μήνα, διάστημα στο οποίο αυξάνονται οι ανάγκες σε τροφή. Η πρόοδος του βάρους παρακολουθείται σε συνεργασία με το γυναικολόγο. Μετά το πέρας της εγκυμοσύνης ο δακτύλιος μπορεί να ξανακλείσει.
Ε: Θα χρειαστεί να παίρνω βιταμίνες;
A: Ίσως χρειαστεί εάν δεν παίρνεις τις απαραίτητες βιταμίνες με τα μικρά γεύματα που θα έχεις. Όλες οι βαριατρικες επεμβάσεις προκαλούν κάποιου βαθμού διαταραχές διατροφής λογά ελαττωμένης ποσότητας και διαφορετικής ποιότητας τροφής και αυξημένες ανάγκες σε κάποια θρεπτικά στοιχειακή δίαιτα θα πρέπει να είναι ασφαλής, να περιέχει επαρκή ποσότητα βιταμινών, ιχνοστοιχείων και πρωτεΐνες, να είναι χαμηλή σε ενεργεία αλλά όχι σε θρεπτικά στοιχεία, να περιέχει φυτικές ίνες. Η απώλεια βάρους θα πρέπει να είναι αργή και σταθερή και η δίαιτα να προκαλεί ευχάριστο αίσθημα στη γεύση.
Φιλικό οξύ είναι αυτό που χρειάζεται περισσότερο με το δακτύλιο. Χρειάζεται να γίνεται μέτρηση φολικού και ομοκυστείνης κάθε χρόνο. Αν είναι χαμηλά τα επίπεδα τότε 400mcg την ημέρα είναι αρκετά με τη μορφή χαπιού. Η ομοκυστεϊνη είναι μια ουσία που όταν είναι υψηλή προκαλεί βλάβες στα αγγεία προάγει το σχηματισμό θρόμβων. Για να κρατηθούν χαμηλά τα επίπεδα ομοκυστεϊνης χρειάζεται το φολικό οξύ και οι Βιτ12 και Β6 να είναι σε φυσιολογικά επίπεδα
Έλλειψη βιταμίνης Β1 μπορεί να συμβεί όταν έχουμε γρήγορη απώλεια βάρους με φτωχή δίαιτα, και σε όσους έχουν συνεχείς εμέτους.
Έλλειψη σιδήρου συνήθως παρατηρείται στο 5-10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας. Χάνουν αίμα με την περίοδο και δεν αναπληρώνεται η έλλειψη σιδήρου επειδή αποφεύγουν το κρέας. Διορθώνεται χορηγώντας ταμπλέτες σιδήρου. Χρειάζεται όμως προσοχή επειδή οι ταμπλέτες σιδηρού μπορεί να προκαλέσουν διάβρωση ή και ερεθισμό του στομάχου. Αν είναι μεγάλου μεγέθους και ο δακτύλιος είναι σφιχτός τότε κάθονται πάνω από το δακτύλιο και ο ερεθισμός προκαλεί διόγκωση και απόφραξη. Η ενδοφλέβια χορήγηση επιλέγεται μόνο σαν έσχατη λύση.
Ο ψευδάργυρος ακόμη και σε ασθενείς με τριχόπτωση έχει φυσιολογικές τιμές. Η τριχόπτωση ακόλουθη την περίοδο απώλειας κιλών η λίγο μετά. Οι τρίχες θα ξαναβγούν μόλις κάνει τον κύκλο του ο θύλακος της τρίχας. Συνήθως συμβαίνει σε άτομα με πολλά μαλλιά. Μερικές φορές θα χρειαστεί να πάρεις συμπληρώματα που περιέχουν σίδηρο και ψευδάργυρο.
Ε: Θα έχω πρόβλημα με χάπια που παίρνω καθημερινά;
A: Τις περισσότερες φορές όχι. Θα μπορείς να παίρνεις κάψουλες και εάν οι ταμπλέτες έχουν μεγάλο μέγεθος θα πρέπει να τις σπάζεις ή να τις διαλύεις σε λίγο νερό. Η ασπιρίνη και τα αντιφλεγμονώδη καλό είναι να αποφεύγονται γιατί μπορεί να ερεθίσουν το στομάχι. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να ενημερώνεται τόσο ο γιατρός που είναι υπεύθυνος για το δακτύλιο όσο και ο γιατρός που συνταγογραφεί κάποιο νέο φάρμακο.
Ε: Τι κάνω σε περίπτωση που βγω έξω για φαγητό;
A: Καλό είναι να παραγγέλνεις μικρές ποσότητες φαγητού όπως είναι τα ορεκτικά Τρώγε αργά και απέφευγε τροφές που δεν έχεις ξαναφάει. Μερικές γουλιές αλκοόλ επιτρέπονται. Ενημέρωσε από την αρχή τον/την οικοδεσπότη ότι δεν θα μπορέσεις να φας πολύ.
Ε: Θα έχω δυσκοιλιότητα μετά την επέμβαση;
A: Eπειδή ελαττώνεται η ποσότητα της τροφής και των ινών είναι πιθανόν να προκληθεί δυσκοιλιότητα η οποία εκδηλώνεται με φουσκώματα ή ακόμη και πόνο στην κοιλιά. Μπορεί να αντιμετωπιστεί
- πίνοντας πολλά υγρά(2 λίτρα την ημέρα)
- τρώγoντας τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες(βραστές σαλάτες, βραστά λαχανικά). Εναλλακτικά μπορείτε να δοκιμάσετε έτοιμες φυτικές ίνες με το σκεύασμα Benefibra(1 φακελάκι την ημέρα)
- Φρούτα κυρίως δαμάσκηνα και ακτινίδια
- Δημητριακά ολικής αλέσεως( κορν-φλέικς all bran)
- Αφεψήματα. Η μέντα κάνει καλό
- Γιαούρτια Activia
- Συστηματική άσκηση και αποφυγή καθιστικής ζωής
- Σε περίπτωση που δεν βελτιώνεται θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί το φαρμακευτικό σκεύασμα Duphalac(1-2 κουταλιές της σούπας το βράδυ). Απαγορεύονται τα καθαρτικά γιατί μπορεί να επιδεινώσουν τα συμπτώματα του πόνου.
Ε: Μπορώ να πίνω αλκοόλ;
A: Το αλκοόλ περιέχει πολλές θερμίδες και επιπλέον εμποδίζει την απορρόφηση των βιταμινών για αυτό καλό είναι να αποφεύγουμε την κατανάλωση αλκοόλ. Ένα ποτήρι κρασί σε μια έξοδο ή σε ένα πάρτη ή σε μια κοινωνική εκδήλωση δεν προκαλεί ζημιά.
Ε: Παχαίνει το βραδυνό φαγητό;
A: Ο δείκτης της ζυγαριάς εκτινάσσεται προς τα πάνω όταν το τελευταίο ημερήσιο γεύμα γίνεται τις προχωρημένες νυχτερινές ώρες. Έχει αποδειχτεί ότι είναι επιβαρυντικό και για το βάρος αλλά και για την υγεία του οργανισμού η επί μονίμου βάσεως κακή ώρα φαγητού. Όταν δεν τρως όπως πρέπει όλη την ημέρα τότε φθάνεις σε σημείο να πεινάς πολύ. Στο σημείο αυτό χάνουμε τον έλεγχο, δεν μας ενδιαφέρει η ποιότητα, ενδιαφερόμαστε να φάμε γρήγορα ότι βρίσκεται μπροστά μας. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα και μεγάλες ποσότητες να καταναλώνουμε και το στομάχι γύρω από το δακτύλιο να ζορίζεται ή να ξεχειλώνει.
Ε: Τα προϊόντα light είναι ακίνδυνα;
A: Τα προϊόντα light περιέχουν μια γλυκαντική ουσία που ονομάζεται ασπαρτάμη. Δεν έχει θερμίδες και είναι 180 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη. Σου μαθαίνει να ζητάς διαρκώς κάτι γλυκό, έχει ορεξιογόνο δράση ενώ εκφράζονται ανησυχίες για το κατά πόσο είναι ακίνδυνη για την υγεία μας η μακροχρόνια χορήγηση της. Είναι προτιμότερο να προτιμάς νερό, μεταλλικό νερό, φυσικούς χυμούς.
Ε: Μπορώ να πίνω πράσινο τσάι, Θα βοηθήσει το μεταβολισμό μου;
A: Το πράσινο τσάι όπως και τα διάφορα προϊόντα ή συμπληρώματα διατροφής που περιέχουν πράσινο τσάι έχουν πολύ μικρή επίδραση στον έλεγχο του βάρους. Σε συνδυασμό με υποθερμιδική δίαιτα τα αποτελέσματα είναι λίγο καλύτερα. Χρειάζεται προσοχή στη δοσολογία διότι υπερβολική δόση από κατεχίνες που περιέχονται στα τσάι μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές στο καρδιαγγειακό σύστημα.
Ε: Τι είναι η σπιρουλίνα; Χρειάζεται να παίρνω;
A: Η σπιρουλίνα είναι συμπυκνωμένη τροφή φυτικής προέλευσης πλούσια σε θρεπτικά συστατικά. Περιέχει 100 θρεπτικές ουσίες με ελάχιστες θερμίδες(15 θερμίδες /5 γρ. Περιέχει πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας, αμινοξέα, μέταλλα όπως σίδηρος, ασβέστιο, μαγνήσιο, κάλιο, ψευδάργυρο, βιταμίνες του συμπλέγματος Β, βιταμίνη Ε και φολικό οξύ. Το κύριο πλεονέκτημα της είναι ότι οι βιταμίνες και τα ιχνοστοιχεία που περιέχει είναι σε φυσική μορφή και όχι συνθετικά όπως συμβαίνει με τα συμπληρώματα διατροφής. Περιέχει 58 φορές περισσότερο σίδηρο από το ωμό σπανάκι και 28 φορές περισσότερο από το ωμό βοδινό συκώτι. Έχει αντιδιαβητική και αντιοξειδωτική δράση και διαθέτει ευνοϊκή επίδραση στα επίπεδα της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων. Θα χρειαστεί να πάρεις σπιρουλίνα αν παρουσιάζεις έλλειψη σιδήρου και για να αναπληρώσεις τυχόν ανεπάρκειες στη διατροφή σου. Συνήθως 3-4 χάπια την ημέρα είναι αρκετή ποσότητα.
Ε: Πόσο συχνά πρέπει να ζυγίζομαι;
A: Για τους περισσότερους η ζυγαριά είναι το αντικείμενο του σπιτιού που μισούμε και όχι αφού οι ενδείξεις της γίνονται συχνά αιτία για να μας χαλάσει τη διάθεση. Για πιο ακριβείς μετρήσεις θα πρέπει να κάνεις τα εξής
- Προτίμησε συμβατική ζυγαριά την οποία κατά καιρούς θα ελέγχεις για την ακρίβεια της
- Να ζυγίζεσαι πάντα στον ίδιο χώρο, στο ίδιο επίπεδο ύψους και όχι πάνω σε χαλί ή μοκέτα
- Επέλεξε μια συγκεκριμένη ώρα(κατά προτίμηση το πρωί πριν το πρωινό) για να μπορείς να συγκρίνεις καλύτερα τις ενδείξεις
- Όταν ανεβαίνεις στη ζυγαριά να στέκεσαι ίσια και πάτα σταθερά χωρίς να γέρνεις
- Απέφευγε να ζυγίζεσαι κάθε ημέρα. Μια φορά την εβδομάδα είναι αρκετή για να παρακολουθείς το βάρος σου χωρίς να σου γίνεται βάρος
Ε: Θα χρειαστώ ψυχολογική υποστήριξη;
A: Πριν το χειρουργείo μπορεί να χρειαστεί ψυχολογική εκτίμηση για να αναγνωρίσουμε καταστάσεις στις οποίες αντενδείκνυται η επέμβαση ή έχει λίγες πιθανότητες να πετύχει. Δεν έχει σκοπό να αποκλείσει ασθενείς αλλά να εντοπίσει εκείνους που θα χρειαστούν περισσότερη προετοιμασία η εκείνους που έχουν σοβαρά προβλήματα όπως κατάχρηση ουσιών, σοβαρή κατάθλιψη, ψύχωση, διαταραχές διατροφής. Έχει σκοπό ακόμη να διαπιστώσει κατά ποσό είναι διατεθειμένος ο ασθενής να ακολουθητέε το πρόγραμμα παρακολούθησης σε μακροχρόνια βάση, τι είδους lifestyle συνήθειες έχει σχετικά με τη δίαιτα και την άσκηση και κατά ποσό μπορεί να τις αλλάξει.
Μετά το χειρουργείο η ψυχολογική εκτίμηση πρέπει να ανιχνεύσει ψυχολογικά συμπτώματα και διαταραχές. Υπάρχουν συμπτώματα που χτυπούν καμπανάκι και πρέπει να στείλουμε τον ασθενή στο ψυχολόγο. Συνήθως είναι 4 ομάδες ασθενών
- Αυτοί που είχαν πρόβλημα πριν το χειρουργείο(συνήθως συνδέεται με σταθερούς παράγοντες της ψυχολογικής λειτουργίας όπως η προσωπικότητα)
- Αυτοί που είχαν πριν το χειρουργείο αλλά ήταν ασυμπτωματικοί(ήπια κατάθλιψη, κοινωνική πίεση για αδυνάτισμα, υποθερμιδικές δίαιτες)
- Αυτοί που κάνουν μετάθεση των διαταραχών(πχ κρίσεις βουλιμίας προεγχειρητικά που μετά το χειρουργείο μετατρέπονται σε διαταραχές πανικού, σε επιμονή με τα ψώνια, σε κατάχρηση αλκοόλ, ή ενασχόληση με το τζόγο, και
- Αυτοί που τα εκδηλώνουν μετά το χειρουργείο (κατάθλιψη, ψύχωση, διαταραχές διατροφής
- Καμπανάκι για άμεση ψυχολογική βοήθεια χτυπά όταν ξεσπά ο ασθενής εύκολα σε κλάματα, έχει μικρή ή μεγάλη απώλεια βάρους, απαντά αδιάφορα στις ερωτήσεις μας, χάνει 1 η περισσότερα ραντεβού, επικεντρώνει τη συζήτηση στο φαγητό, τα κιλά, τις θερμίδες, παρουσιάζει απότομες διαταραχές κοινωνικής συμπεριφοράς, έχει άρνηση μη απώλειας βάρους η εμετού.
Ε: Με το γαστρικό δακτύλιο χάνω μόνο λίπος ή και μυϊκή μάζα;
A: Με το γαστρικό δακτύλιο 17% από την απώλεια βάρους είναι μυϊκή μάζα και υγρά όσο ακριβώς είναι και με μια δίαιτα χαμηλή σε θερμίδες. Κάνοντας μια δίαιτα με πολύ λίγες θερμίδες η απώλεια μυϊκής μάζας είναι 29%, ενώ αν συνδυαστεί με άσκηση είναι 16%. Στις βαρύτερες επεμβάσεις όπως γαστρική παράκαμψη ή χολοπαγκρεατική παράκαμψη η απώλεια μυϊκής μάζας είναι περίπου 30%. Όλοι όσοι χάνουν κιλά χάνουν και μυϊκή μάζα, αλλά αυτή δεν θα πρέπει να είναι περισσότερο από 20-25% της απώλειας βάρους.
Ε: Ποιες είναι οι κυριότερες διατροφικές συνήθειες που πρέπει να αποκτήσω μετά την τοποθέτηση γαστρικού δακτυλίου;
A: Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβεις ότι οι νέες διατροφικές συνήθειες θα σε βοηθήσουν τόσο στην απώλεια των κιλών όσο και αργότερα στη διατήρηση των κιλών. Οι συνήθειες αυτές είναι:
Τρώγε μικρές ποσότητες. Η χωρητικότητα του στομάχου έχει αλλάξει. Τρώγοντας μεγάλες ποσότητες τροφής μπορεί να προκαλέσει διάταση του μικρού στομάχου με αποτέλεσμα να μην είναι πλέον λειτουργικό και μερικές φορές να χρειαστεί 2η επέμβαση για να διορθωθεί.
- Μάσησε καλά το φαγητό και κατάπινε μόνο καλά μασημένη τροφή. Θα χρειαστείς περισσότερο χρόνο για το μάσημα της, ενώ μερικές τροφές είναι αδύνατον να μασηθούν αρκετά. Τέτοιες τροφές είναι το σκληρό κρέας πχ μοσχαρίσιο, λουκάνικα και μπέικον, μανιτάρια, μερικά θαλασσινά όπως καλαμάρι, φρούτα με σκληρή φλούδα και λαχανικά με ίνες.
- Ποτέ μεν τρως και πίνεις ταυτόχρονα. Το μικρής χωρητικότητας πάνω τμήμα του στομάχου δεν αντέχει την ταυτόχρονη πρόσληψη τροφής και υγρών. Νερό αμέσως μετά το φαγητό μπορεί να προκαλέσει εμετό. Μια γουλιά νερό μαζί με κάθε μπουκιά φαγητό μας επιτρέπει να φάμε μεγαλύτερες ποσότητες φαγητού. Καλό είναι τα υγρά να τα πίνουμε ανάμεσα στα γεύματα ή πριν το γεύμα.
- Μην ξαπλώνεις αμέσως μετά το γεύμα γιατί σε οριζόντια θέση είναι ευκολότερο να συμβεί παλινδρόμηση. Επιπλέον σε οριζόντια θέση μένει η τροφή περισσότερη ώρα στον οισοφάγο και αυτό προκαλεί δυσφορία και αυξημένη παραγωγή βλέννας.
- Τρώγε 3-5 φορές την ημέρα. Αυτό είναι σημαντικό γιατί αν τρως μόνο 2-3 φορές την ημέρα δεν θα μπορείς να έχεις ποικιλία στο φαγητό και κατά συνέπεια δεν θα παίρνεις τις πρωτεΐνες, τα ιχνοστοιχεία και τις βιταμίνες που χρειάζεσαι. Επιπλέον τρώγοντας 4-5 φορές την ημέρα δεν θα έχεις ποτέ έντονη πείνα. Η έντονη πείνα μας κάνει να ξεχνάμε τις νέες διατροφικές συνήθειες με αποτέλεσμα να τρώμε γρήγορα, λαίμαργα και να κάνουμε εμετό. Πολλαπλά επεισόδια εμετού μπορεί να προκαλέσουν γλίστρημα του δακτυλίου και να απαιτηθεί νέα επέμβαση για να διορθωθεί η θέση του.
- Περιόρισε τα υγρά που είναι πλούσια σε θερμίδες. Αρκετοί ασθενείς πίνουν υγρά υψηλής θερμιδικής αξίας όπως αναψυκτικά, milk-shake, σοκολάτα. Ο δακτύλιος δεν μπορεί να περιορίσει την ποσότητα αυτών των υγρών. Να προτιμάς μεταλλικό νερό, καφέ χωρίς πολύ ζάχαρη, τσάι, χυμούς φρούτων και λαχανικών